Od Niepodległości do czasów współczesnych: Polska na banknotach obiegowych i kolekcjonerskich

Historię polskiej państwowości ukazaną na banknotach obiegowych i kolekcjonerskich można od dzisiaj oglądać na specjalnej ekspozycji przygotowanej w jasielskim Muzeum Regionalnym. To inicjatywa miejscowego oddziału Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w stulecie założenia Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych. Zbierane systematycznie walory, które na przestrzeni wieku stanowiły wiodący środek płatniczy w naszym kraju, wystawili na widok publiczny działacze tej organizacji. Wystawa będzie czynna dla zainteresowanych przez najbliższe dwa miesiące.

„Jasielscy numizmatycy w stulecie powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych” to tytuł wystawy zorganizowanej przez Oddział Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego im. dr. Stanisława Kadyi’ego w Jaśle. Dzisiaj w siedzibie Muzeum Regionalnego miał miejsce jej uroczysty wernisaż, w którym wzięli udział działacze i sympatycy tej organizacji. Wydarzenie to rozpoczęło się od oddania hołdu zmarłemu w marcu bieżącego roku Józefowi Biernackiemu, zasłużonemu dla jasielskiej numizmatyki.

Zaproszonych gości powitali dyrektor muzeum Mariusz Świątek oraz prezes Oddziału PTN w Jaśle Zbigniew Pięta. Zgromadzeni w budynku tej miejskiej instytucji kultury obejrzeli krótkie filmy multimedialne ukazujące proces powstawania monet pamiątkowych wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski z okazji setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Następnie sekretarz Oddziału PTN w Jaśle Piotr Nowiński przedstawił podstawowe informacje na temat historii powstania Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych oraz zakres jej działalności.

Założona w 1919 roku instytucja zajmuje się przede wszystkim produkcją banknotów obiegowych i kolekcjonerskich, które są oficjalnym środkiem płatniczym w Polsce. Nasza rodzima firma drukuje również banknoty dla innych banków centralnych na świecie, m.in. Słowacji, Gruzji, Paragwaju czy Hondurasu. Oprócz tego, wytwórnia zajmuje się produkcją oficjalnych dokumentów używanych na co dzień przez Polaków m.in. dowodów osobistych, paszportów biometrycznych, praw jazdy, dowody rejestracyjne, kart pojazdów, nalepek legalizacyjnych na szyby i tablice rejestracyjne, zaświadczeń, kart do tachografów. W wytwórni produkowane są znaczki pocztowe dla narodowego operatora – Poczty Polskiej, znaki akcyzy dla Ministerstwa Finansów, a także obligacje, akcje, dyplomy, również karty plastikowe używane później m.in. jako karty bankowe i legitymacje. Oprócz produktów poligraficznych, wytwórnia oferuje również usługi elektroniczne.

Wystawa, która została przygotowana w jasielskim muzeum, prezentuje praktycznie większość banknotów emitowanych przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych. Pogrupowano je tematycznie w siedmiu gablotach.

Jak podkreślił Zbigniew Pięta: – Wszystkie banknoty są oryginalne, ich stan techniczny jest różny, wystawione są awersem i rewersem tak, żeby można było zobaczyć obydwie strony.

Zachęcając mieszkańców Jasła i regionu do odwiedzin kierowanej przez siebie placówki Mariusz Świątek powiedział, że wystawa ma wymiar historyczny, ponieważ na prezentowanych walorach możemy zobaczyć jak zaczęły się odradzać struktury państwa polskiego po odzyskaniu Niepodległości oraz jego dzieje na przestrzeni wieku. Jak podkreślił, inflacje, denominacje oraz zmiany systemowe i ustrojowe doprowadziły do tego, że tych banknotów w historii Polski jest sporo.

Podziękował też działaczom Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego za kolejną wspólną inicjatywę. Mariusz Świątek zaznaczył, że większość ekspozycji historycznych prezentowanych w jasielskim muzeum uzupełniane są zbiorami pochodzącymi od jasielskich numizmatyków, za co okazał im ogromną wdzięczność.

– W ramach długoletniej współpracy z Polskim Towarzystwem Numizmatycznym w Jaśle, w Muzeum Regionalnym w Jaśle przygotowano wystawę poświęconą działalności wytwórni papierów wartościowych. Jest to wytwórnia, która powstała w 1919 roku i od stu lat produkuje banknoty, które są środkiem płatniczym w Polsce. Ja uważam, że to jest kontynuacja cyklu obchodów jubileuszu stulecia niepodległości Polski. Data 11 listopada jest symboliczna, ale ta niepodległość rodziła się w różnych aspektach, również tych numizmatycznych, gdzie państwo polskie chciało mieć własną, niezależną walutę. Tutaj jesteśmy wdzięczni za długoletnią współpracę z Polskim Towarzystwem Numizmatycznym, która została zapoczątkowana kilkanaście lat temu. Przy współpracy z tą organizacją w naszym muzeum odbywają się cykliczne wystawy, realizujemy wspólne przedsięwzięcia wydawnicze, przygotowujemy monety okolicznościowe. Bardzo sobie tą działalność cenimy. Zawsze możemy liczyć na działaczy Towarzystwa. Wiele wystaw tematycznych w jasielskim muzeum jest wzbogacane ich walorami. – powiedział.

Odwiedzający ekspozycję zobaczą:

• w gablocie pierwszej: banknoty Rzeczypospolitej Polskiej obejmującej okres od 1919 do 1939 roku oraz 100 marek polskich, czyli pierwszy banknot wyprodukowany przez Bank Polski 25 marca 1920 roku
• w gablocie drugiej: banknoty Banku Polskiego obejmujące okres od 1930 do 1941 roku,
• w gablocie trzeciej: emisja pamiątkowa z 1944 roku (odbita w 1974 roku z oryginalnych klisz), emisja moskiewska z 1944 roku, banknoty Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, bony oszczędnościowe PKO, bony depozytowe Narodowego Banku Polskiego;
• w gablocie czwartej: współczesne banknoty okolicznościowe wydane przez Narodowy Bank Polski oraz banknoty próbne wydane przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych;
• w gablocie piątej: banknoty z serii „Miasta polskie”, które zostały wydane w 1990 roku, ale nie weszły do obiegu;
• w gablocie szóstej: projekty banknotów płk. Ignacego Matuszewskiego i mjr. Henryka Floar-Rajchmana, którzy w 1939 roku kierowali ewakuacją złota Banku Polskiego i Funduszu Obrony Narodowej;
• w gablocie siódmej: banknoty wycofane z obiegu, banknoty współczesne, bony towarowe PKO oraz kartki paliwowe i żywnościowe z okresu PRL.

– Wiadomo, że na przestrzeni swoich dziejów drukowała różne dokumenty dlatego nie jesteśmy w stanie w naszych skromnych warunkach lokalowych pokazać całego aspektu jej działalności. Dlatego skoncentrowaliśmy się tylko i wyłącznie na walorach płatniczych, czyli polskich banknotach obiegowych czy banknotach próbnych, bo i takie mamy. Był taki okres kiedy miała być wymiana waluty. Ona nie doszła do skutku, ale pozostały wzory, które dzisiaj można podziwiać. – wyjaśnia Mariusz Świątek.

Uzupełnieniem ekspozycji są banknoty pamiątkowe o nominałach 50, 100 i 500-złotowym wykonane w 2015 roku z okazji 650. rocznicy nadania praw miejskich Jasłu. Zostały na nich umieszczone znaki graficzne nawiązujące tematycznie do tego jubileuszu.

Zainaugurowane w dniu dzisiejszym wspólne przedsięwzięcie obydwu podmiotów zbiegło się również z obchodami przypadającego na ten rok jubileuszu pięćdziesięciolecia utworzenia Muzeum Regionalnego w Jaśle.

– Taka kulminacja obchodów będzie miała miejsce 9 i 10 maja kiedy jest w Polsce obchodzona jest Noc Muzeów. W ramach jubileuszu odbyła się już wystawa poświęcona doktorowi Stanisławowi Kadyi’owi, wielkiemu dobroczyńcy naszej instytucji. Także otwarta dzisiaj wystawa numizmatyczna doskonale wpisuje się w kalendarz tych obchodów. Tym bardziej, że muzeum posiada bardzo piękną, a zarazem cenną kolekcję monet od wczesnych Piastów polskich aż po czasy współczesne. – dopowiada dyrektor.

Wystawa jest udostępniana w sali doktora Kadyi’ego w godzinach otwarcia placówki. Jasielscy numizmatycy będą prezentowali tam swoje zbiory przez najbliższe dwa miesiące.

– Zapraszamy wszystkich mieszkańców miasta Jasła do jej zwiedzania. Tak prosto ujmując: pieniądz to jest rzecz, która cieszy wszystkich. Na ekspozycji możemy zobaczyć te, które są teraz w obiegu, jak i te, które zostały wycofane. Możemy przeszacować ile byśmy mieli, gdyby dalej były banknoty milionowe. Zapraszam wszystkich serdecznie do nas. Myślę, że będzie to doskonała lekcja historii, a przy okazji ekonomii jakby policzyć zera przy banknotach jedno lub dwumilionowych. – uzupełnia Mariusz Świątek.

Miłym akcentem dzisiejszego wernisażu było wręczenie dla jasielskich numizmatyków dwóch Złotych Odznak Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego oraz Dyplomów Honorowych Polskiego Związku Numizmatycznego. W imieniu Zarządu Głównego w Warszawie ceremonii tej dokonał prezes oddziału Zbigniew Pięta.

Damian Palar
d.palar@terazjaslo.pl