35 lat odrodzonego samorządu terytorialnego

6 czerwca 2025 | 16:53

35 lat temu nastąpiło odrodzenie jasielskiego samorządu terytorialnego. Pierwsze wybory samorządowe w nowej rzeczywistości politycznej zostały upamiętnione okolicznościową konferencją w Jasielskim Domu Kultury, podczas której doszło do międzypokoleniowego spotkania osób budujących na przestrzeni dekad tożsamość naszego miasta. Jej uczestnicy mieli okazję wrócić pamięcią do tamtych czasów oraz wysłuchać z jakimi wyzwaniami musiały zmierzyć się nowo powołane władze. Był też czas na wspomnienia i rozmowy w kuluarach.

Data i miejsce organizacji obchodów jubileuszowych są nieprzypadkowe. Dokładnie 6 czerwca 1990 roku o godzinie 17:30 w Jasielskim Domu Kultury miała miejsce pierwsza sesja Rady Miejskiej Jasła pierwszej kadencji, podczas której dokonano wyboru władz Prezydium Rady. To wydarzenie zapoczątkowało nowy rozdział w historii naszej lokalnej wspólnoty samorządowej.

Dla upamiętnienia tego istotnego momentu Urząd Miasta w Jaśle, wspólnie ze społecznym komitetem obchodów 35-lecia jasielskiego samorządu terytorialnego, przygotowali konferencję tematyczną.

W wydarzeniu wzięli udział wszyscy burmistrzowie Jasła od 1990 roku, a więc Andrzej Kachlik (1990 – 1994), Janusz Rak (1994 – 1997), Andrzej Czernecki (1997 – 2006 oraz 2010 – 2014), Maria Kurowska (2006 – 2010), Ryszard Pabian (2014 – 2024) oraz Adam Kostrząb (2024 – obecnie); członkowie miejskiego komitetu obywatelskiego „Solidarność”, radni Rady Miejskiej Jasła I kadencji i kolejnych; rodziny zmarłych osób tworzących jasielski samorząd; burmistrzowie miast i wójtowie gmin powiatu jasielskiego; parlamentarzyści i ich przedstawiciele; dyrektorzy miejskich szkół, przedszkoli, instytucji i spółek; przewodniczący Zarządów Osiedli; przedstawiciele stowarzyszeń, organizacji pozarządowych oraz instytucji życia publicznego; a także byli i obecni pracownicy Urzędu Miasta oraz jednostek organizacyjnych miasta Jasła.

Wszystkich zaproszonych gości powitał burmistrz Adam Kostrząb: – Jestem głęboko przekonany, że dzisiejsza uroczystość będzie nie tylko okazją do wspomnień i spotkań, ale stanie się także ważnym upamiętnieniem tej rocznicy, hołdem dla wszystkich, którzy przez lata budowali jasielski samorząd oraz inspiracją dla tych, którzy w przyszłości przejmą po nas stery. Są z nami również uczniowie naszych jasielskich szkół. Cieszymy się z ich obecności, bo to dla nich wyjątkowa lekcja historii, której mogą doświadczyć na żywo. To właśnie w młodym pokoleniu widzimy kontynuację idei samorządności. Wierzymy, że będą budować przyszłość Jasła w duchu odpowiedzialności, dialogu i wspólnoty.

Włodarz naszego miasta kontynuował: – Praca w samorządzie to niezwykle ważne zadanie, bo to właśnie od nas zależy w jakim kierunku będzie rozwijać się nasze miasto oraz jak będzie wyglądać jakość życia mieszkańców Jasła. Niech to poczucie odpowiedzialności towarzyszy nam każdego dnia. Niech ten dzień będzie dla nas wszystkich wyjątkowy.

Minutą ciszy upamiętniono wszystkie zmarłe osoby, które przez 35 lat przyczyniły się do tego jak współcześnie wygląda nasze miasto.

Uczestnicy konferencji mieli okazję wysłuchać dwóch wykładów, które wygłosili:

prof. dr hab. Krzysztof Piasecki, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie – „Samorząd terytorialny 1365 – 1990 – 2025”;
Patryk Niemiec, Muzeum Narodowe w Krakowie – „Tradycja i teraźniejszość – o kreacji współczesnego herbu samorządowego”.

Głos zabrali również:

Antoni Pikul – wiceprzewodniczący miejskiego komitetu obywatelskiego „Solidarność”, zastępca przewodniczącego Rady Miejskiej Jasła I kadencji;
Andrzej Kachlik – przewodniczący miejskiego komitetu obywatelskiego „Solidarność”, burmistrz miasta Jasła I kadencji;
Maria Lignar – członek zarządu miejskiego komitetu obywatelskiego „Solidarność”, sekretarz Rady Miejskiej Jasła I kadencji.

Antoni Pikul przypomniał, że organizację i przeprowadzenie w Jaśle pierwszych niezależnych wyborów samorządowych wziął na siebie miejski komitet obywatelski „Solidarność”.

Podczas swojego wystąpienia wrócił pamięcią do ogłoszonych wyników głosowania: – 27 maja 1990 roku jesteśmy na dyżurze w jasielskim Cechu Rzemiosł Różnych. Skończyły się już wybory. O ile pamiętam, zbliżała się północ, już nawet było jeszcze później. Przyszły ostatnie meldunki o wynikach w obwodowych komisjach wyborczych, których było 28. I nagle okazało się, że na 28 mandatów zdobyliśmy 27. To zwycięstwo, powinniśmy się cieszyć, ale doszło do nas jaka nas czeka odpowiedzialność. I to zapamiętałem dobrze, że nie było w ogóle radości. Jak my damy radę, jak to wszystko będzie wyglądać? Wtenczas prof. Marian Matysik, który na chwilę nas opuścił na dyżurze wrócił i jak zobaczył nasze zasępione miny to nas po prostu ochrzanił po nauczycielsku: cieszcie się i bierzcie się do roboty.

Nieco szerzej w kontekście pracy miejskiego komitetu obywatelskiego „Solidarność” opowiadał Andrzej Kachlik: – Naszym zadaniem było organizowanie, zwłaszcza w osiedlach okalających nasze miasto społeczności lokalnych, które najpierw powołały ze swojego grona lokalne komitety wyborcze, a następnie ich zadaniem było wybranie najwłaściwszego człowieka, który będzie ubiegał się o mandat w nowej Radzie Miejskiej. O ile na osiedlach, o których mówiłem, nie było większych problemów, bo tam ludzie doskonale się znali, wiedzieli kto będzie ich najlepszym przedstawicielem, o tyle więź międzyludzka w centrum – zwłaszcza w blokowiskach – była mniejsza. Tutaj trudniej nam było szukać tych kandydatów, ale po pewnych próbach, zebraniach udało się wyłonić grupę osób, która będzie kandydować w wyborach. Podkreślam, że to nie my typowaliśmy tych ludzi. To mieszkańcy z grona swoich sąsiadów, z grona znajomych wybierali ludzi, którzy ich będą później – w razie wygrania tych wyborów – reprezentować w nowej Radzie Miasta.

Komitet uzyskał 27 mandatów w nowej Radzie Miasta. Ostatnie miejsce zostało obsadzone przez kandydata Stronnictwa Demokratycznego, który również współpracował z nowo obranymi władzami miasta.

Na pierwszym posiedzeniu Rady Miejskiej doszło do wyboru Prezydium, czyli przewodniczącego, jego zastępcy i sekretarza. Tego samego dnia zadecydowano również o wyborze burmistrza Jasła. Funkcję tę radni powierzyli właśnie Andrzejowi Kachlikowi.

On sam tak wspominał ten czas: – Kiedy trafiłem do Urzędu, oczywiście jako osoba kompletnie nieprzygotowana do pełnienia tak ważnej funkcji, bo byłem zwykłym pracownikiem wcześniej Rafinerii Nafty, a później rzemieślnikiem, pierwszym takim zadaniem to było stworzenie mocnej dobrej administracji, która będzie w nowych warunkach wiedziała co trzeba zrobić, żeby to miasto sprawnie funkcjonowało i było otwarte dla mieszkańców. Wtedy były zupełnie inne czasy. Nie było tylu ludzi przygotowanych, wykształconych, którzy by chcieli podjąć pracę na rynku. Przypomnę, że zastępcę udało się dopiero powołać po kilku miesiącach. Również skarbnika budżetu. Pomimo, że docierałem do najlepszych finansistów w naszym mieście, wszyscy odmawiali. Po kilku miesiącach udało się dotrzeć do pani Heleny Baniowej, która wspaniale to stanowisko skarbnika budżetu wypełniała. Co może świadczyć o sprawności administracji z tamtego okresu? Wojewoda Krośnieński zwrócił się do mnie czy nie byłbym w stanie zorganizować pierwszej konferencji Euroregionu Karpackiego. Przypomnę, że Euroregion Karpacki, w którego tworzeniu współuczestniczyło nasze miasto, był takim przedsionkiem Unii Europejskiej. Euroregion Karpacki zrzeszał już wtedy Słowację (najpierw Czechosłowację), Węgry, Ukrainę i Polskę. Wojewoda powiedział słuchaj, Twoja administracja jest tak sprawna, że na pewno podoła temu zadaniu i na tej sali odbyła się pierwsza konferencja samorządu Euroregionu Karpackiego, a towarzyszącym były targi zorganizowane przez Jana Żołnę na hali sportowej naszego miasta.

W pierwszej kadencji jasielskiego samorządu skupiono się przede wszystkim na inwestycjach infrastrukturalnych. Przyjęta polityka wynikała z programu wyborczego – opracowanego na podstawie wniosków formułowanych w czasie wielokrotnych spotkań z mieszkańcami miasta.

– Tych inwestycji w czasie pierwszej kadencji była cała masa. Ja nie będę ich wszystkich wymieniał, bo czasu by zabrakło. Dlatego pokrótce tylko powiem, że Ministerstwo Finansów kiedy po czterech latach działalności zorganizowało ranking na podstawie sprawozdań z wykonania budżetów w ciągu czterech lat, umiejscowiło Jasło na 4. miejscu jeśli chodzi o wydatki na inwestycje dzielone na mieszkańca miasta. Również drugi ranking, który dzielił z kolei dochody miasta na mieszkańca, tam również znaleźliśmy się w pierwszej piątce. A więc inwestycje, które były elementem pobudzającym koniunkturę naszego miasta, bo przez to większe podatki wpływały do naszej kasy, jak również mieszkańcy naszego miasta znaleźli pracę przy tych przedsięwzięciach były skuteczne. Bardzo ważnym zadaniem, które w tym czasie spadło na miasto, to była komunalizacja. Komunalizacja była procesem przejmowania majątku, który był we władaniu samorządu jednak wpisy w ewidencji gruntów były Skarb Państwa. Trudnością, która nam towarzyszyła przy komunalizacji był fakt, że w czasie wojny księgi wieczyste, dokumenty stanowiące prawa własności zostały zniszczone. Stąd opracowanie kart komunalizacyjnych często było podparte zeznaniami ludzi, którzy pamiętali, że przed wojną ta czy tamta nieruchomość była nieruchomością w rękach samorządu. Udało się skomunalizować ponad 120 hektarów, które stały się pełnoprawnym majątkiem miasta i tym majątkiem mogliśmy dysponować zarówno jeśli chodzi o zbycie tego majątku, jak również wprowadzenie tam różnych inwestycji. Drugie tyle powierzchni miasta nie zdążyliśmy skomunalizować, ale tamte tereny obejmowały drogi, chodniki, skwery, zieleńce, a więc już mniej ważne dla naszej działalności. – powiedział Andrzej Kachlik.

Pierwszy gospodarz naszego miasta w III RP złożył podziękowania wszystkim osobom zaangażowanym w proces tworzenia demokratycznych struktur samorządowych. – Mogę powiedzieć, że jestem szczęśliwy, że byłem otoczony wspaniałymi pracownikami zarówno Urzędu Miasta, jak i podległych miastu placówek, gdzie ta współpraca często w pierwszych miesiącach była bolesna, bo trzeba było dokonać pewnych operacji związanych także ze zmniejszeniem zatrudnienia. Jednak po krótkim czasie wszystko już funkcjonowało tak, jak należy. – podkreślił.

Karty z historii odrodzonego samorządu jasielskiego przedstawiła również Maria Lignar. Z uwagi na swoją profesję, skupiła się przede wszystkim na działaniach związanych z ochroną środowiska naturalnego.

Podała, że 1990 roku sytuacja ekologiczna Jasła była bardzo zła. – Jasło zaliczone było do grupy miast o bardzo dużej skali zagrożenia środowiska zarówno ze względu na ilość nieoczyszczonych ścieków (przez Jasło płynęły nie rzeki tylko ścieki) oraz wielkość zanieczyszczeń emitowanych do powietrza. Mieszkańcy zapewne pamiętają, że często poruszaliśmy się po Jaśle w kłębach dymu. No i wreszcie ze względu na ilość gromadzonych odpadów zarówno tych komunalnych, jak i przemysłowych porzucanych gdziekolwiek. Problemy tego zanieczyszczonego środowiska staraliśmy się wprowadzić do programu wyborczego komitetu obywatelskiego. Uznaliśmy i to było bardzo wyraźnie podkreślone, że musimy poprawić jakość życia mieszkańców i do tego niezbędne jest zatrzymanie i odwrócenie tych niekorzystnych zmian w środowisku. Tutaj wskazaliśmy konieczność rozbudowy systemu kanalizacji, systemu wodociągów, budowę oczyszczalni ścieków, modernizację ujęcia wody, likwidację uciążliwych kotłowni węglowych, przebudowę zieleni miejskiej, ograniczenie uciążliwości zakładów produkcyjnych. No i wreszcie, jako jedno z najważniejszych zadań, wskazaliśmy ochronę rzeki Wisłoki, źródła wody pitnej dla Jasła i innych miejscowości. Już w 1990 roku nowo utworzona Rada Miejska podjęła uchwałę w sprawie ochrony środowiska, gdzie te zagadnienia zostały ujęte. – powiedziała.

Maria Lignar opisywała jakie udało się podjąć przedsięwzięcia, aby zapobiec niepokojącym trendom. Jak podkreśliła w czasie swojego wystąpienia, realizacja wielu ambitnych zadań bezsprzecznie przyczyniła się do skoku cywilizacyjnego, radykalnej poprawy stanu środowiska i standardu życia mieszkańców.

Na sali widowiskowej został wyświetlony film dokumentalny przygotowany na tę okoliczność przez Telewizję Obiektyw z Krosna, której prezesem jest Adam Bogdan Miszczak.

W holu Jasielskiego Domu Kultury dostępna była wystawa przygotowana przez Muzeum Regionalne im. dr. Stanisława Kadyiego, na której zebrano dokumenty archiwalne, zdjęcia oraz wizerunku osób tworzących pierwsze władze miasta w 1990 roku. Wysiłkiem magistratu wydano również 44-stronicowy album upamiętniający 35. rocznicę pierwszych wyborów samorządowych.